عاشق سالک و عارف الهى مى‏گوید:

وقتى در یکى از ممالک گذارم افتاد. طبیبى را که آثار دانش و آیات بینش از او ظاهر و هویدا بود در کویى دیدم به معالجت مشغول است.

جمعى کثیر از مرد و زن بر گرد او نشسته‏اند و منتظر گرفتن نسخه براى علاج دردند.

من نیز در گوشه‏اى نشستم. چون از دستورالعمل بیماران خلاصى یافت روى به من کرده و گفت:

اگر تو را نیز مطلبى هستى بگوى.

گفتم: سال‏هاست به مرضى مبتلا هستم، اگر توانى آن را معالجت نماى.

گفت: آن کدام است؟

گفتم: مرض گناه، اگر از براى آن دوایى دارى از براى من بیان کن.

طبیب لحظه‏اى سر به زیر افکند، پس قلم برداشت و گفت: از براى تو نسخه‏اى بنویسم آن را نیکو فهم نماى و بدان عمل کن.

آن‏گاه قلم و کاغذ برداشت و این کلمات نوشت:

ریشه‏هاى فقر را برگیر، با برگ‏هاى صبر و هلیله فروتنى و بلیله افتادگى و روغن گل‏ بنفشه ترس، با گل خطمى دوست و تمر هندى قرار، با گل سرخ راستى، چون این دواها را به میزان خود گرفتى، محل آن را در دیگ دانش قرار ده و آب بردبارى و حقیقت به روى آن بریز و آتش آرزومندى زیر آن دیگ برافروز و سوزندگى بر آن بیفزاى و آن را با ستام خشنودى حرکت ده و سمقونیاى زارى و بازگشت بر آن اضافه کن و به روى آن مقّل طاعت بریز، سپس در عمل بکوش و آن شربت را در دکان خلوت بنوش، پس از نوشیدن تلخى دهان را با آب وفا مضمضه کن و نیکو کن مزه دهان خود را به مسواک ترس و گرسنگى، سپس به جهت آن که قى عارض نگردد، سیب قناعت را ببوى و لب‏هاى خود را به دستمال بازگشت از غیر خدا پاک نماى، پس این شرکت که از ترکیب آن دواها ساخته شد، گناهان را بَرد و تو را به خداى بزرگ و داناى رازها نزدیک مى‏کند.

چون این کلمات را از آن طبیب دانشمند شنیدم، تغییر کلّى در حالت من پدید گشت و من نیز قلم برداشته این کلمات را براى وى نگاشتم:

خداوند را بندگانى است که درختان گناه را در دیده مى‏نشانند و آن‏ها را به آب توبه بازگشت سیراب مى‏کنند، بار آن‏ها اندوه و پشیمانى است، میوه آن را بى‏جنون مى‏چینند و بلادت و بلاهت را بر خود بسته، بى‏آن که درماندگى در کردار یا گنگى در گفتار آن‏ها باشد، این گروه از دانشمندانند و معرفت دار به خدا و رسول، از جام پاک وحدت مى‏نوشند و بر درازى بلا توانایى پیدا مى‏کنند، دل‏هاى آن‏ها در عالم ملکوت سرگشته و ترسان مى‏شود و بین پرده‏هاى جبروت خیالاتشان حرکت مى‏کند.

پناه مى‏برند به سایه برگ‏هاى پشیمانى و مطالعه مى‏کنند کتاب گناهان خود را و روح آنان دمساز شکیبایى و ترس مى‏گردد، تا وقتى که به اعلا درجه زهد برسند و همآغوش با نردبان ورع شوند.

شکنجه و تلخى ترک دنیا را به خود مى‏خرند و آن‏گاه به ریسمان رهایى پیروز گردند و به گوشه آسایش و تندرستى مى‏رسند، روحشان به بلندى‏ها رسد، تا وقتى که به باغ‏هاى‏ فراخى و آسودگى اقامت کنند، فرو روند در دریاى حیات الهى و محکم سازند خندق‏هاى شکیبایى و بگذارند از پل‏هاى نهرهاى بزرگ هواهاى نفسانى، آن‏گاه که منزل کنند به سرچشمه بادبان‏هاى آن کشتى‏هاى مراد و حرکت کنند در دریاى بهبودى، تا وقتى که برسند به سواحل آسایش و معدن و محلّ بزرگى و جلالت.

یافعى مى‏گوید: من نیز نثراً و نظماً در این معانى چیزى نگاشته‏ام که قسمتى از آن بدین شرح است:

چون از جانب حق به عباد، امور معنوى و ترقّیات روحى و عنایات و الطاف خاصه برسد، از خود آنچه غیر اوست دور کنند و به طرف مقامات پیوستگى سفر کرده و با کرامت و زهد و تقوا یارى جویند، تقوایى که گویا اجزائش به آب پاکى و یگانگى و پسندیدگى خمیر شده، اسب‏هایشان در باغ ریاضت در حرکتند و پنهان مى‏نماید.

توسن سرکش نفس را آن چنان لجام مى‏زنند که به غیر صاحب خود نتواند به جایى بنگرد و آن‏ها را به تازیانه ترس بازدارند و به اسباب آرزومندى حرکت دهند و آن‏ها را به منتهاى آرزومندى که رسیدن به حق است، در پهنه سختى و رنج برانند، تا آن‏گاه که به جاى پاکیزه با عظمتى برسند و دست یابند به مراتب عالى باز نیت‏هاى سپیدى و عرایس انوار در باغات خوشى و معارف اسرار.

این راهى که طى مى‏کنند پر است از لشکرهاى آرزوهاى نفسانى، ولى اینان بازدارند آن لشکرها را از هجوم به خود و بکشند نفوس آرزوها را به شمشیرهاى خلاف نفس و بزنند سواران طبع سرکش را به نیزه‏هاى ترک عادات گذشته و پاکیزه کنند به آب دیده ناپاکى گناهان خود را و بدى‏ها و سایر برنامه‏هاى زشت را، تا بى‏عیب شود عبادت آن‏ها و نیاز آنان فقط نیاز به پاکیزگى جان و نماز شود، از دردهاى دوستى غلط دل آنان علاج شود، درخت‏هاى بدى طبع را به آتش اندوه دل غمین بسوزانند و با گلاب اوراد و اذکار خود را خوشبو نمایند و به نام خدا مردگان خود را زنده کنند.